Welkom

Welkom, literatuurliefhebbers! Op deze site vindt u informatie over wat wordt verstaan onder wereldliteratuur. Er wordt zowel aandacht besteed aan de theoretische basis van de studie van de wereldliteratuur, als aan de werken zelf die tot 4000 jaar wereldliteratuur behoren: van het anonieme Sumerische Gilgamesj-epos tot Ik heet Karmozijn van de Turkse schrijver Orhan Pamuk.

Bepaalde literaire werken hebben een grote invloed gehad op de cultuurgeschiedenis en hebben een fundamentele impact gehad op latere auteurs. Hieronder vallen veel werken uit het oude Griekenland, en auteurs zoals Shakespeare, Molière, Beckett of Brecht. Wil een ouder werk "wereldliteratuur" zijn, dan moet het echter nog steeds toegankelijk zijn, ook al kan dit van de lezer aanvankelijk mogelijk heel wat inspanning vergen. De kenmerken van een werk dat behoort tot de wereldliteratuur zou men dus als volgt kunnen opsommen: hoge kwaliteit, universeel toegankelijk, oorspronkelijk, relevant voor de hele mensheid en voor alle tijden, invloedrijk en populair. 

Met 'wereldliteratuur' wordt soms verwezen naar het totaal van de nationale literaturen van de wereld. Meestal refereert het echter aan de verspreiding van werken naar de wijdere wereld buiten hun land van herkomst. In oudere anthologieën vatte men wereldliteratuur op als een overzicht van de meesterwerken van de West-Europese literatuur, maar tegenwoordig beschouwt men wereldliteratuur steeds meer in mondiale context. Hoe dan ook leven wij als liefhebbers van wereldliteratuur in een boeiende tijd! Wij hebben tegenwoordig toegang tot een ongekend scala aan werken van over de hele wereld in uitstekende vertalingen.

Verschillende opvattingen

Verschillende literatuuropvattingen geven sinds de 19e eeuw aan het begrip wereldliteratuur verschillende invullingen. In de praktijk gaat het om het lezen en bestuderen van literaire werken die ook buiten de eigen cultuurkring en de eigen landsgrenzen worden gelezen en bestudeerd. Zo is het duidelijk dat Hamlet van Shakespeare, ook al is het meer dan 400 jaar geleden geschreven, nog steeds theatermakers en filmproducenten inspireert. Voor moderne werken zijn een grote oplage, wijde verspreiding en veelvuldige vertalingen indicaties dat het kan worden opgenomen in de wereldliteratuur, gesteld dat het gaat om een literair waardevol werk. In dat opzicht is er niet veel verschil met de literaire nationale canons die eveneens grotendeels wordt gestuurd en opgesteld door literatuurwetenschappers en al wie te maken heeft met het boekenbedrijf. Een werk kan nationaal een bestseller zijn, maar buiten de landsgrenzen geen of weinig invloed uitoefenen. In dat geval behoort het niet tot de wereldliteratuur. Helaas is dat het geval met zowat de hele literaire productie uit Nederland en Vlaanderen.

Tegenwoordig omvat de term "wereldliteratuur" twee verschillende, methodologisch niet altijd duidelijk gescheiden ideeën: een kwalitatieve en een kwantitatieve definitie. De kwalitatieve definitie van de term gaat ervan uit dat de internationale verspreiding van een werk alleen niet voldoende is voor de toewijzing aan wereldliteratuur. Doorslaggevend is echter de voorbeeldige artistieke waarde van het betreffende werk en de invloed ervan op de ontwikkeling van wereldwijde literatuur.

Wereldliteratuur werd voor het grootste deel van zijn geschiedenis in verband gebracht met een gevestigde literaire canon van voornamelijk West-Europese klassiekers en meesterwerken. Dit eurocentrisme en de nadruk op de nationale literaturen werd reeds door de 19e-eeuwse Duitse schrijver Johann Wolfgang von Goethe als te beperkend ervaren. Zijn kosmopolitische visie en idealisme zouden vanaf de 21e eeuw de basis vormen van een nieuwe studie binnen de comparatieve literatuurwetenschap die in de eerste plaats op zoek zou gaan naar culturele verbondenheid over de grenzen heen. 

Criteria

David Damrosch stelt zich in 'What is World Literature?' de vraag wanneer precies een werk tot de wereldliteratuur kan worden gerekend. Welke criteria zijn er in het bijzonder doorslaggevend? Damrosch ziet vier voorwaarden om een werk als wereldliteratuur te kunnen beschouwen:

1. Het heeft de eigen landsgrenzen overschreden; al dan niet in vertaling wordt het dus ook in het buitenland gelezen.
2. Het is opgenomen in gezaghebbende bloemlezingen over wereldliteratuur. 
3. Het spreekt naast literatuurcritici ook gewone lezers aan zodat het de erfenis kan worden van verschillende generaties schrijvers.
4. Het werk en de auteur moeten onderwerp zijn van kritische reacties (literaire kritiek/receptie) door geleerden of critici uit andere landen waar het wordt verspreid. Ook wanneer die reacties negatief zijn of wanneer het werk controverses veroorzaakt, wordt dit beschouwd als een teken dat het een bepaalde kritische waarde heeft.